CiddiGazete- 1999 yılında yapılan kanun değişikliği ile 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanların emekliliği hak etme şartları değiştirildi. Bu tarihten sonra emekli olabilmek için sigortalılık ve prim gün sayısının yanı sıra yaş şartı da aranmaya başlandı. Bu düzenlemeden etkilenenlere kısaca EYT’liler, yani emeklilikte yaşa takılanlar deniliyor. Emeklilikte yaşa takılanlar, 1999 yılında yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesini, yaş şartı aranmaksızın sigortalılık süresi ve prim gün koşullarını sağlayıp emekli olmayı talep ediyor. Nisan 2022 itibarıyla Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) kayıtlı 4A (SSK) kapsamında 16 milyon 406 bin, 4B (Bağ-Kur) kapsamında 3 milyon 32 bin sigortalı bulunuyor. Tahminlere göre, 4A ve 4B olmak üzere toplam 19 milyon 726 bin sigortalıdan yaklaşık 5-6 milyonu EYT sorunu yaşıyor. 1999 yılında başlayan EYT sorununun çözümü konusunda, 20 yılı AKP iktidarında olmak üzere 23 yıldır hiçbir adım atılmadı. EYT konusundaki tartışmalar, seçim söylemlerinin yoğunlaşmasıyla paralel ilerliyor. Hükümet, 3600 ek gösterge çalışmalarının ardından EYT’nin de ele alınacağını ifade ediyor. Sorunun nasıl çözüleceğine dair çeşitli formüller ortaya atılıyor. Vergi Uzmanı Muhammet Bayram, EYT konusuna ilişkin görüşlerini ve olası formülleri Milliyet’e anlattı. Bayram’ın ifadeleri şöyle: "4447 sayılı kanunla beraber 8.09.1999 ve öncesi için emeklilik şartları değiştirildi. Bu tarih ve öncesinde giriş yapanlar için kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl çalışma şartı vardı ve 5 bin ile 5 bin 975 prim gün sayısını tamamladılarsa emekli olabiliyorlardı. 09.09.1999 tarihi sonrasında kademeli yaş şartı getirildi. Burada kadınlarda 40 ile 58, erkelerde 44 ile 60 yaş arasında değişen kademeli geçiş süresi getirildi. Ama şunu da belirtmek gerekiyor. Bağkur ve emekli sandıkları için 7 bin 200 prim gün sayısı emekli sandığı için 9 bin prim gün sayısı gerekiyordu. Bu kanun çıkmadan önce böyleydi. Sonra kademeli yaş şartı getirildi. 7 bin prim gün sayısı belirlendi. 23 YILDAN BERİ ÇÖZÜLEMEDİ Yani 09.09.1999 öncesi tüm sigortalı girişliler EYT’li aslında. EYT meselesinin sorun haline gelmesinin asıl meselesi şudur: Burada SSK, Bağkur, emekli sandığı 3 ayrı kurum, 5 kanun var. Bu homojen yapının tek bir potada eritilmesi sorunu vardı. Tek bir çözüm yolu bulunamadığı için 23 yıldan beri çözülemedi. Bu sorun, 99 ve öncesindeki sistemin sorunudur. Yani 90’lı yıllarda SSK sistemi kârlı bir sistemken ve devlete borç verir hale gelirken, 1999’da SSK sistemi çöktüğü için çalışanların erken emekli olması istenmedi ve yaş şartı getirildi ki SSK sistemine ağırlık gelmesin. Burada 3 ana model ve 5 farklı sistemden bahsediliyor. Öncelikle şunu belirtmek gerekiyor: Hukukun temel kanunları ve işleyişinde lehe olan kanun geriye yürür ama aleyhe olan kanun geriye yürümez. Burada bir düzenleme yapılması gerekiyorsa EYT’linin yaş şartına takılmadan emekli yapılması gerekiyor. Sayın Vedat Bilgin (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı), ‘Bu konu hakkında dosyalar önümüzde, sırası gelince yapıyoruz’ dedi. EYT’liler için ilk defa çalışma grubu kuruldu. Sayın Vedat Bilgin, ‘Biz çalışma bittikten sonra Maliye Bakanlığı bürokratlarıyla çalışacağız’ dedi. Bunun anlamı şudur: ‘Biz EYT’lilerin sorununu çözmek istiyoruz ama maliyetlere takılıyoruz.’ 1 MİLYON EYT'LİNİN MALİYETİ 42 MİLYAR TL 47-50 yaş bandına takılan emeklilerin emekli edildiği düşünülürse 1 milyon kişi var. En düşük emekli maaşından emekli olurlarsa 1 milyon kişinin yıllık maliyeti 42 milyar TL’dir. Tabi ki devletin burada SGK sistemini finanse etmesi gerekiyor. Burada bir oran söz konusu. 1 çalışanın 2 emekliye bakması gerekiyor. Bizim oranımız 1.87’ye geriledi. Sigorta sisteminin maliyetleri ön plana çıkıyor. O yüzden 3 ana model var. Kısmi emeklilik, sürenin tamamlanması ve primin tamamlanması modelleri. Kısmi emeklilikte 7 bin prim gün sayısı değil de 3 bin 600 prim gün sayısını tamamlayanlar. Sürenin tamamlanmasında 20-25 yıl sigortalılık süresi var. Sürenin tamamlanması için borçlanma yapılabilir ancak bu riskli bir sistemdir. Sürekli ülkemizde daha öncelerde dövizle borçlanma, süper emeklilik yapıldı. Bu süper emekliliğin Hazine’ye çok olumsuz etkileri oldu. ALMANYA VE FİNLANDİYA MODELİ HAKKINDA Primin tamamlanması modelinde ise prim gününü tamamlamayanların borçlanarak bunu tamamlaması söz konusudur. Diğer formüllere bakarsak özellikle ortaya çıkan Almanya ve Finlandiya modeli var. Almanya modelinde kişinin emekliliğine kaç yıl kaldıysa her sene kesintisi söz konusudur. Finlandiya modeli var yine aynı şekilde kesinti olsun ancak kişi şartları tamamladığında kesinti ortadan kalksın. SİGORTA PRİM KESİNTİLERİ DAHA AZ YAPILABİLİR Öneri olarak şu yapılabilir: Şu anda EYT’li olup da çalışmaya devam edenler mevcut. 3500 emekli maaşlarıyla bu enflasyonist ortamda geçinmek zor. Açlık sınırı 6 bin lira, yoksulluk sınırı 20 bin liraya çıktı. Yaşını bekleyip hâlâ çalışanlar için emeklilik yapılır, çalışmaya devam edenler için sigorta prim kesintileri daha az yapılabilir. Ya da emekli olacaklar için de, ‘Seni bugün emekli etmiyorum. 5 yıl sonra emekli yapacağım ama daha sonra emekli yaptığımda emeklilik bağlama oranını yüksek tutacağım ve bu sayede emekli maaşın yüksek olacak’ denilebilir. EYT düzenlemesinde kadınlarda 50, erkeklerde ise 52 yaşın değerlendirildiği belirtiliyor. Bu mümkün müdür? Avrupa’da şu anda 65 yaşında emeklilik söz konusu. Ortalama ömür süresi artıyor. Bu değerlendirilince erken yaşta emeklilik iş gücü piyasası için de olumsuzluktur. Erken yaşta emekli olan kişiler çalışmaya devam ediyor. Bu dolayısıyla yaşın erkene çekilmesi gibi durum EYT’liler için söz konusu değildir. EYT’linin sorunu yaş şartının ortadan kaldırılmasıdır. Bunun güçlü bir formül olduğunu düşünmüyorum. EYT’liler emekli olabilmek 5000 prim gününü tamamlaması formülü de masada. Bir başka formülde ise 5000 ile 5975 gün prim şartı bulunuyor. Nasıl değerlendirirsiniz? Şu anda EYT’lilerde emeklilik olacaksa eğer şu anki şartları karşılanması beklenecek. Kanunen 7 bin prim gün sayısı var. EYT mağduru olan vatandaşların 7 bin prim gün sayısını doldurması gerekiyor. Onu da nasıl öğrenecekler? SGK’nın sitesi var buraya kendi bilgilerini doldurup ne zaman emekli olabileceklerini görebilirler. Ayrıca e-Devlet sistemi üzerinde hizmet sürelerini öğrenebilirler. Eğer EYT mağduru vatandaşların bir eksik prim gün sayısı varsa eski çalıştıkları iş yerlerine gidip, her çalıştığı iş yerlerinde çalışanların özlük dosyası bulunur, bu dosyalara ulaşıp SGK sistemine dahil edilmelidir ki EYT bugün çıktığında bugünkü şartlar geçerli olduğu için mağdur olunmasın. Kadınlarda doğum borçlanması mevcut, süt izni mevcut, bunları prim gününden saydırabilirler. Erkeklerde askerlik borçlarını saydırabilirler ve bu sayede emekliliğe hazır hale gelebilirler. Ben prim gününün aşağı çekilebileceğini düşünmüyorum. Prim gününün tamamlanma usulü bulunur, kişi borçlanarak tamamlar. Burada çalışma barışının bozulması söz konusudur. Primi çok olanların da yaş şartı aranmadan emekli edilmesi üzerinde duruluyor. Sizce bu mümkün mü? Evet bu en güçlü formüldür. Zaten burada önemli olan primin tamamlanmasıdır. Çünkü 1 çalışanın 2 emekliye bakma oranı var. Burada EYT’de maliyet önemli olduğu için Hazine’ye gelirin sokulması gerekiyor. Prim gün sayısının tamamlanması gerekiyor. Prim günü tamamlanarak yaş şartı aranmayabilir."